ای بوک «کتاب الکترونیک»
سال‌ها پیش صنعت چاپ این امکان رو ایجاد کرد که بشه از یک کتاب، چندین هزار نسخه منتشر بشه و اون کتاب در اختیار تعداد بسیاری زیادی از آدما قرار بگیره. دقیقا مشابه همین موضوع، به وجود اومدن کامپیوتر و وارد شدن این تکنولوژی به خونه‌های آدم‌ها هم باعث شد که امکانات جدیدی برای انتشار کتاب و خوندن اون به وجود بیاد. حالا دیگه خیلی از ما عادت کردیم که با کامپیوتر خونگی، لپ‌تاپ، گوشی یا تبلت‌مون بخونیم و بنویسیم. هیچی ی هیچی به خوندن پیامک‌های تبریک بعضی‌ها که کمتر از یه کتاب نیستند دیگه چشممون عادت کرده. حتی وسیله مخصوصی به اسم ای‌بوک ریدر طراحی شده که مخصوص مطالعه و ورق زدن کتابهای الکترونیکیه.
قبل از هر چیز بد نیست بدونیم که ایده‌ی ای‌بوک از چه زمانی مطرح شده و اولین ای‌بوک‌ها چه کتابایی بودن. ایده‌ی ای‌بوک برای اولین بار در چهارم ژوئیه‌ی سال 1971 به فکر یه مهندس رسید.
مایکل هادت، مهندس جوانی بود که در یک جشن محلی حاضر شده بود و یه دفعه هوس ساندویچ خوردن به سرش زد. فروشنده غذا، یه نسخه از متن سخنرانی اون جشن رو که کنار دستش افتاده بود دور غذا پیچید و به این آقا مهندس داد و اون تصمیم گرفت که متن اعلامیه رو از طریق شبکه اینترنتِ اون زمان برای دوستانِش بفرسته. اما به دلیل این‌که سیستم‌های ایمیل اون زمان قابلیت ارسال فایلی با اون حجم رو نداشتن تصمیم گرفت که این متن رو جای دیگه‌ای آپلود کنه و لینک اون رو برای دوستانش بفرسته تا اونا خودشون متن مربوطه رو دانلود کنن. این متن اولین ای‌بوکیه که توی کتابخونهی گوتنبرگ به اشتراک گذاشته شده و در واقع اولین ای‌بوک دنیا حساب می‌شه.
هادت بعدها آثار شکسپیر، هومر و مارک تواین رو به مجموعه‌ش اضافه کرد. در سال 1987 کتابخونهی مجازی هارت سیصد وخورده ای کتاب داشت. پیدایش کتابخونه گوتنبرگ، قدم مهمی در توسعه‌ی کتابهای دیجتیالی به حساب می‌آد.
وقتی این آقای مهندس اولین ای‌بوک دنیا رو ابداع می‌کرد، احتمالا به فکرش هم نمی‌رسید که اختراعش چه مزیت‌های زیادی نسبت به خود اون اعلامیه داره. پس بهتره نگاهی بندازیم به مزیت‌های ای‌بوکا نسبت به آبا و اجدادشون، یعنی کتابهای کاغذی.
ای‌بوک‌ها نسبت به کتابای کاغذی حجم فیزیکی بسیار کمتری رو اشغال می‌کنن و شما می‌تونین روی یک فلش، لپ‌تاپ، تبلت یا کتاب‌خون تعداد قابل توجهی ای‌بوک رو حمل کنید. در واقع می‌تونید هر جا که هستید، کتابخونهی شخصی‌تون رو هم همراه خودتون داشته باشید.
در حال حاضر میلیون‌ها ای‌بوک روی اینترنت وجود داره که تعداد زیادی از اون‌ها رایگانه. ای‌بوک‌های پولی هم نسبت به کتابای کاغذی ارزون‌تر هستن، دلیل این موضوع هم حذف شدن هزینه‌های مربوط به چاپ و نشر و حمل و نقله. علاوه بر این موارد، معمولا می‌تونین توی ای‌بوک‌ها کلمه‌های خاص مورد نظرتون رو سرچ کنید، زیر نکات مهم خط بکشید و جملاتی رو های‌لایت کنین. ضمنا می‌تونین فونت نوشته‌های ای‌بوک رو بزرگ و کوچیک کنید یا اگه از مطالعه خسته شدید، کتاب رو ببندید و دفعه بعد، مطالعه کتاب رو از آخرین جایی که خوندین، مطالعه رو از سر بگیرین.
همون طور که اشاره کردیم وارد شدن به عصر دیجیتال همه چیز رو دچار تغییر و تحول کرد. یکی از نهاد‌های مرتبط با کتاب، کتاب‌خونه‌ها بودن که با پیشرفت تکنولوژی، تغییرات مهمی رو به خودشون دیدن. در این بخش از برنامه، انواع کتاب‌خونه‌ها رو از دریچه‌ی خدمات الکترونیکی بررسی می‌کنیم.
اولین چیزی که بعد از شنیدن کلمه‌ی کتابخونه به ذهن شما میاد چیه؟
این؟(کتابخونه قدیمی) این؟ (کتابخونه رسمی جدید) یا شاید هم این؟ (تیتراژ کتابخانه و نریشن)
نه اینجا منظور ما ، قفسه‌های متعدد کتاب توی کتابخونههای سنتیه. قسمت اعظم این کتاب‌خونه‌ها رو کتابای کاغذی چاپی و دست‌نویس تشکیل می‌دن که جای خیلی زیادی رو اشغال می‌کنن. این کتابا معمولا به خوبی دسته‌بندی نشدن و جستجو در بین اون‌ها سخته. همچنین بسیاری از این کتاب‌خونه‌ها فقط ساعات محدودی از شبانه‌روز بازن و فقط توی اون ساعات قادر به ارائه‌ی سرویس هستن. حالا احیانا اگه این کتابخونه ها سه روز هفته مخصوص آقایون و سه روز هم مخصوص خانم‌ها باشه، باید به این حساب و کتاب‌ها، یک روز در میون بودن رو هم اضافه کنیم.
در پله بعدی کتابخونههای اتوماتیک قرار دارن. در این کتاب‌خونه‌ها از ماشینای اتوماتیک استفاده می‌شه. مثلا یه ماشین می‌تونه لیست کتابا رو بگرده و عناوین مناسب رو در اختیار شما بگذاره.
نوعی از کتاب‌خونه‌ها وجود دارن که اصطلاحا به اون‌ها کتابخونههای الکترونیکی گفته می‌شه. این کتاب‌خونه‌ها مجهز به کامپیوتر هستن و از شبکه محلی یا LAN استفاده می‌کنن. این کتاب‌خونه‌ها قادر نیستن به کاربرای اینترنتی سرویس بدن.
کتابخونههای دیجیتال، کتاب‌خونه‌هایی هستن که از آخرین تکنولوژی‌های ارتباطی استفاده می‌کنن. این کتاب‌خونه‌ها می‌تونن سرویس‌های مبتنی بر وب رو به کاربر ارائه بدن. مثلا می‌تونن ای‌بوک‌هاشون رو از طریق اینترنت در اختیار اعضا بذارن و کنفرانس‌های صوتی و تصویری آنلاین برگزار کنن.
حالا که بحث کتابخونههای دیجیتال باز شد، اجازه بدید بریم و ببینیم که این کتاب‌خونه‌ها دقیقا چطور کار می‌کنن و چه مزیت‌هایی نسبت به کتاب‌خونه‌هایِ سنتی دارن.
کتابخونههای سنتی از نظر فضای نگهداری کتاب، با محدودیت روبرو هستن، در صورتی که کتابخونههای مجازی عملا مشکل خاصی در این مورد ندارن. اون هم به این دلیل ساده که اطلاعاتِ دیجیتال، فضایِ فیزیکی بسیار کمتری رو اشغال می‌کنن. در کتابخونههای سنتی هزینه‌های زیادی صرف پرداختِ حقوق کارمندا، اجاره‌ی فضای کتابخونه، نگهداری کتابا و چیزهایی از این قبیل بشه. اما یه کتابخونهی دیجیتال یا مجازی، یا چنین هزینه‌هایی رو نداره، یا اگر هم داشته باشه، مقدار اون خیلی کمه. یه کتابخونهی مجازی، امکان دسترسی به کتاب‌ها رو در تمام روزهای هفته و تمام بیست و چهار ساعت شبانه روز رو فراهم می‌کنه، در حالی که توی کتابخونههای سنتی، معمولن این دسترسی دائمی به کتاب‌ها، امکان‌پذیر نیست. یکی دیگه از مزایای کتابخونهی مجازی، امکان دسترسی چندین کاربر به یک محتوای یا کتابِ واحده. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتابخونهی مجازی که می‌تونه برای محقق‌ها هم بسیار مفید باشه اینه که می‌شه با استفاده از موتورهای جستجو، در کسری از ثانیه کلیدواژه‌ای رو در حجم زیادی از کتاب‌ها جست‌وجو کرد.
خب، حالا اجازه بدید بریم و ببینیم که دنیای مجازی چطوری می‌تونه تبدیل پلی بشه بین ما و کتاب و ما از کجا و چطوری می‌تونیم به ای‌بوک‌ها دسترسی داشته باشیم.
توی دنیای مجازی راه‌های زیادی برای رسیدن به ای‌بوک وجود داره. اول این‌که می‌شه این کتابا رو مثل هر چیز دیگه از فروشگاه‌های اینترنتی خریداری کرد. برای این کار حتی فروشگاه‌های ویژه‌ای وجود دارن که کارشون فقط فروختن ای‌بوکه. ای‌بوک‌هایی که به این شکل فروخته می‌شن، به سادگی قابل کپی کردن نیستن و کپی کردن اون‌ها یه کار غیر قانونیه. این طوری حق مولف کتاب هم محفوظ می‌مونه. راه دوم اینه که توی یه کتابخونهی مجازی عضو بشین و ای‌بوک‌های اون کتابخونه رو امانت بگیرین. این کتاب‌خونه‌ها در واقع سایت‌هایی هستن که در برابر دریافت حق عضویت به شما اجازه می‌دن که به تعداد خاصی از کتابهای اون سایت، دسترسی داشته باشید. فورمت این کتابا به شکلیه که امکان دانلود کردنشون وجود نداره و فقط اعضای سایت می‌تونن به ای‌بوک‌هایی که امانت می‌گیرن، دسترسی داشته باشن.
بعضی از سایتای دیگه هستن که این امکان رو به کاربرای خودشون می‌دن که ای‌بوک‌هاشون رو به هم دیگه قرض بدن یا اون‌ها را با هم عوض کنن.
البته ای‌بوک‌هایی که مشمول قانون کپی رایت نمی‌شن، قابل دانلود هستن و یک سری از کتابخونههای مجازی این کتابا رو در اختیار همه گذاشتن و هر کسی که این کتاب‌ها رو بخواد می‌تونه از طریق اینترنت اون‌ها رو دانلود کنه.
ممکنه برای شما هم ای‌میل‌هایی فرستاده شده باشه که توی اون چندین PDF وجود داشته باشه. خیلی از سایتهای داخلی هم هستن که کتابای الکترونیکی رو به رایگان برای دانلود گذاشتن. البته اخیرا بعضی از سایتهای داخلی هم فروش نسخه‌ی الکترونیکی کتاب‌ها رو شروع کردن، اما هنوز کارشون به گستردگی سایتهای مجانی نشده. همچنین اگه سری به فروشگاه‌های محصولات فرهنگی بزنید، احتمالا می‌تونید سی‌دی‌ها یا دی‌وی‌دی‌هایی که پیدا کنید که پر از کتابهای PDF هستند و با قیمت کمی فروخته می‌شن.
همون‌طور که شاهد بودید توی این قسمت از برنامه سعی کردیم یه نگاه کلی به ای‌بوک‌ها و کتابخونههای مجازی بندازیم و مزیت‌های اون‌ها رو مرور کنیم. اما نباید یادمون بره که با وجود گسترش بسیار زیاد اینترنت و ارتباطات دیجیتالی و با وجود سادگی به اشتراک‌گذاری متون از این طریق، رسانه‌ها و کتابهای کاغذی همچنان به حضور خودشون ادامه دادن و کتاب هنوز یکی از مهم‌ترین محصولات فرهنگی حساب می‌شه. به هر حال قصد ما این بود که نشون بدیم دنیای دیجیتال امکانات جدیدی رو برای خوندن و نگهداری از کتاب ارائه کرده.
فراموش نکنید کتابهای صوتی هم دسته‌ای از ای‌بوک‌ها به شمار می‌آن و اون‌هایی که نمی‌خوان چشم‌شون رو با خیره شدن به مونیتور خسته کنن، می‌تونن از این کتاب‌ها استفاده می‌کنن. در برنامه‌های بعدی حتما به اون‌ها خواهیم پرداخت.
در معرفی سایت برنامه ی بعد تعدادی از سایتهای عرضه ی کتابهای الکترونیکی رو به شما معرفی خواهیم کرد.
بسم الله الرحمن الرحیم